Svojstvo dva oka Milostivog

U prethodnim poglavljima pojasnili smo da sljedbenici zablude negiraju Allahu, tebareke ve te’ala, uzvišena i savršena svojstva, shodno tome i svojstvo dva oka, smatrajući da potvrđivanje ovog svojstva predstavlja poistovjećivanje Uzvišenog Stvoritelja sa stvorenjima. Tako mu’atilli, poput džehmija i mu’tezila, negiraju svojstvo vida i svojstvo dva oka i tvrde da Allah, subhanehu ve te’ala, ne posjeduje dva oka. Allah je čist i uzvišen od ovakve tvrdnje zulumćara i novotara! S druge strane, eš’arije su otišle u krajnost i kontradiktornost tvrdeći da Allah posjeduje svojstvo vida, ali ne zbog šerijatskih tekstova, već što na tu činjenicu ukazuje razum. Svojstvo vida tumače Njegovim apsolutnim znanjem, dok u isto vrijeme negiraju da posjeduje svojstvo dva oka. Ovakvom tvrdnjom oni jasno odbacuju i negiraju šerijatske tekstove u kojima Allah, dželle ve’ala, opisuje Sebe određenim savršenim osobinama.

Ehli-sunnet, sljedbenici ispravne metodologije, pravca Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, potvrđuju ona svojstva koja je Uzvišeni Allah potvrdio Sebi u Svojoj plemenitoj Knjizi i sunnetu Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem. Uzvišeni kaže:

وَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ فَإِنَّكَ بِأَعْيُنِنَا ۖ وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ حِينَ تَقُومُ

“A ti strpljivo čekaj presudu Gospodara svoga, Ti si pod Našim očima (tj. Mi tebe vidimo i štitimo)” (Et-Tur, 48),

odnosno, Muhammede, izdrži njihove izazove i ne sekiraj se, jer Mi pazimo na tebe (Našim očima), čuvamo te i štitimo.

Postoje dvije vrste Allahove odredbe: kosmička odredba (hukmu kevni) i šerijatska odredba (hukmu šer’i).

Poslaniku, sallallahu alejhi ve sellem, naređeno je da bude strpljiv i na kosmičkoj, univerzalnoj Allahovoj odredbi, ali i na šerijatskoj odredbi.

Kosmička odredba – hukmu kevni, obuhvata Allahovu kosmičku univerzalnu odredbu u čije okvire ulaze sva iskušenja, poteškoće, nedaće, uvrede kojima je Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, bio izložen od strane neprijatelja iz reda mnogobožaca i drugih. Ovom odredbom Allah, tebareke ve te’ala, zahtijevao je od Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, da iskaže strpljivost i izdržljivost u podnošenju teškoća i nedaća kojima ga je iskušao.

Šerijatska odredba – hukmu šer’i, obuhvata sabur u pokornosti Allahu, dželle ve’ala, i strpljivost u suzdržavanju od nepokornosti, odnosno onome što je Uzvišeni naredio ili zabranio šerijatom (vjerozakonom).

Ovaj ajet obuhvatio je tri vrste sabura na Allahovoj odredbi:
l. Sabur na univerzalnoj, kosmičkoj odredbi;
2. Sabur u pokornosti Allahu;
3. Sabur u izbjegavanju nepokornosti.

قَالَ لَا تَخَافَا ۖ إِنَّنِي مَعَكُمَا أَسْمَعُ وَأَرَىٰ

“‘Ne bojte se’ – reče On – ‘Ja sam s vama, Ja sve čujem i vidim.'” (Ta-Ha, 46)

وَقُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ ۖ وَسَتُرَدُّونَ إِلَىٰ عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ

“l reci: ‘Trudite se! Allah će trud vaš vidjeti, a i Poslanik Njegov i vjernici, i vi ćete biti vraćeni onome koji zna nevidljivi i vidljivi svijet, pa će vas o onome što ste radili obavijestiti.'” (Et-Tevbe, 105)

U ovom ajetu Allah, tebareke ve te’ala, potvrđuje svojstvo sluha kojim čuje i vida kojim vidi. Shodno tome, ajeti obuhvataju univerzalni Allahov nadzor i ukazuju na to da On vidi, gleda Svojim savršenim očima, prati i nadzire Svoja stvorenja. Uzvišeni Allah također je Sebi potvrdio svojstvo vida i gledanja – er-ru’ja:

الَّذِي يَرَاكَ حِينَ تَقُومُ

“…Koji te vidi (gleda) kada ustaneš.” (Eš’Šu’ara, 218)

Ovaj, ali i drugi ajeti koje ćemo navesti potvrđuju da Uzvišeni Allah posjeduje dva oka. Ova činjenica potvrđena je u Poslanikovom, sallallahu alejhi ve sellem, sunnetu koji pojašnjava Kur’an, odnosno sunnet je tumač Kur’ana. U sunnetu Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, potvrđeno je da Allah, tebareke ve te’ala, posjeduje dva oka.

Od Ibn Omera, radijallahu anhu, prenosi se da je rekao: “Jednom je Allahov Poslanik ustao pred okupljenima, zahvalio se Allahu, pohvalivši Ga onako kako Mu dolikuje, zatim je spomenuo Dedždžala i rekao: ‘Upozoravam vas na njega (na Dedždžala), a nije bilo nijednog poslanika prije mene a da svoj narod nije upozorio na njega. Bez sumnje, Nuh je upozorio svoj narod na njega, ali ja ću vam reći nešto što nijedan poslanik prije mene nije rekao svom narodu:

تعلمون أنه أعور ، وأن الله ليس بأعور

Znajte da je on ćorav, a Allah nije ćorav.'” (El-Buhari)

U hadisu se spominje riječ a’ver, koja u arapskom jeziku označava onoga ko nema jedno oko. Poznato je da stvorenja (ljudi i životinje) posjeduju dva oka, zato se u arapskom jeziku izraz a’ver koristi za opis ljudi koji nemaju jedno oko, dok se ovaj izraz ne koristi za onoga koji je slijep na jedno oko ili onoga ko izgubi vid. Shodno tome, hadis u kojem stoji da je Dedždžal jednook jedan je od najvećih dokaza sljedbenicima ehli-sunneta u potvrđivanju svojstva dva oka Allahu, tj. da Uzvišeni Allah posjeduje dva oka.

وَحَمَلْنَاهُ عَلَىٰ ذَاتِ أَلْوَاحٍ وَدُسُرٍ

تَجْرِي بِأَعْيُنِنَا جَزَاءً لِمَنْ كَانَ كُفِرَ

“A njega (Nuha) smo nosili na onoj od dasaka i klinaca sagrađenoj koja je plovila pod Našim očima – nagrada je to bila za onoga ko je odbačen bio.” (El-Kamer, 13-14)

Ajeti kazuju o Nuhu, alejhis-selam, kada je, po Allahovoj naredbi, napravio lađu, a zatim je Allah Nuhu, alejhis-selam, i njegovim sljedbenicima naredio da se ukrcaju i zaplove, a On, tebareke ve te’ala, je Taj pod čijim nadzorom će ploviti, On je Taj koji će ih spasiti i sigurnost im podariti, On je Taj koji ih gleda i prati.

Kada mufessiri u tumačenju ovog ajeta kažu: “…koja je plovila pod Našim očima, tj. Mi smo je nadgledali i čuvali”, to ne znači da negiraju svojstvo dva oka ili da odstupaju od spoljašnjeg značenja ajeta. Na ovaj način samo komentiraju ono na što ajet upućuje, tako da se ovim tumačenjem ne negira svojstva dva oka, nego se sintagmom Allahov nadzor – Allahov pogled, potvrđuje svojstvo dva oka. Također ajet u kojem Allah, subhanehu ve te’ala, kaže:

وَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ فَإِنَّكَ بِأَعْيُنِنَا ۖ وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ حِينَ تَقُومُ

“A ti strpljivo čekaj presudu Gospodara svoga, Ti si pod Našim očima (tj. Mi tebe vidimo i štitimo)” (Et-Tur, 48),

znači: Izdrži njihove izazove i ne sekiraj se, jer Mi pazimo na tebe (Našim očima), čuvamo te i štitimo.

Ovaj ajet podstiče Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, na strpljivost i izdržljivost na vrijeđanjima i nedaćama koje je doživljavao od mušrika (mnogobožaca), te ulijevaju sigurnost u Poslanikove, sallallahu alejhi ve sellem, srce.

“A ti strpljivo čekaj presudu Gospodara svoga, Ti si pod Našim očima”, što znači: Allah te vidi, prati, zna tvoje stanje, On, tebareke ve te’ala, će te štititi, čuvati i paziti, a koga Allah štiti i pazi, taj ne treba da se plaši stvorenja, kao što Uzvišeni kaže:

وَتَوَكَّلْ عَلَى الْعَزِيزِ الرَّحِيمِ

الَّذِي يَرَاكَ حِينَ تَقُومُ

وَتَقَلُّبَكَ فِي السَّاجِدِينَ

إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ

“l pouzdaj se u Silnoga i Milostivog, koji te vidi kada ustaneš da sa ostalima molitvu obaviš, jer On, doista, sve čuje i sve zna.” (Eš-Šu’ara. 217-220)

Neophodno je istaći da u Kur’anu ne postoji ajet u kojem se spominju dva oka, niti vjerodostojan hadis Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem. Ibn Kajjim, rahimehullah, u djelu Es-Savaikul-mursele navodi hadis od Ebu Hurejre, radijallahu anhu, u kojem stoji da je Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, rekao: “Kada čovjek stane na namaz, Milostivi ga gleda sa dva oka…”

Ovaj hadis bilježi imam El-Bezar, a šejh Albani ga smatra slabim, kao i drugi učenjaci.

Međutim, učenjaci ehli-sunneta potvrđuju dva oka Uzvišenom Allahu na osnovu razumijevanja određenih hadisa i kur’anskih ajeta, poput navedenog hadisa ili hadisa koji prenosi Abdullah b. Mes’ud, radijallahu anhu: “Vjerovjesnik, sallallahu alejhi ve sellem, spomenuo je dan kada će među ljudima biti Dedždžal, pa je rekao: ‘Uzvišeni Allah nije ćorav (jednook), a El-Mesihud-Dedždžal je ćorav u desno oko koje je kao ispupčena grožđica.'” (El-Buhari)  Učenjaci kažu: “Kada bi Allah posjedovao više od dva oka, Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, ne bi navodio jednookog Dedždžala kao primjer i isticao činjenicu da je on jednook (a’ver), a da naš Gospodar nije jednook, već bi kazao da Gospodar ima više očiju (a’jun), tj. upotrijebio bi riječ oko u množini.

Shodno tome, nije dozvoljeno odstupati od puta selefa i njihovog razumijevanja šerijatskih tekstova. Ovakvo vjerovanje prenose nam imami ehli-sunneta vel-džemata, poput imama Ed-Darimija, u djelu Reddu ‘ala Bišr el–Merisi, imama Ibn Huzejme u knjizi Kitabut-tevhid, koji su naveli da je postignut konsenzus učenjaka sunneta (idžma’) po ovom pitanju. Ovu tvrdnju zastupao je i Ebul-Hasan el-Eš’ari u svojoj pomatoj knjizi El-Ibane, te Ebu Bekr el-Bakalani, rahimehumullahu džemi’a.

وَأَلْقَيْتُ عَلَيْكَ مَحَبَّةً مِنِّي وَلِتُصْنَعَ عَلَىٰ عَيْنِي

“…i Ja sam učinio da te (o Musa) svako voli i da rasteš pod okom Mojim” (Ta-Ha, 39),

tj. Ja ću te paziti, čuvati, nadzirati Svojim očima i dati da živiš, uživaš i hraniš se u carskom dvoru (faraonovoj palači) sve dok ne porasteš.

U ovom ajetu Allah, tebareke ve te’ala, obećava Musau, alejhisselam, da će ga nadgledati, paziti i čuvati od spletki spletkaroša, a također ajet potvrđuje da Allah, subhanehu ve te’ala, posjeduje oko. Međutim, nije ispravno kazati da Allah ima samo jedno oko ili da ne posjeduje više od jednog oka, jer je takvo shvatanje pogrešno i ono ne potiče osim od neznalice (džahila), koji ne poznaje šerijatske tekstove i njihovo razumijevanje. Ovo je poput ajeta u kojem Allah, tebareke ve te’ala, kaže:

تَبَارَكَ الَّذِي بِيَدِهِ الْمُلْكُ وَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ

“Uzvišen je Onaj u čijoj je ruci vlast – On sve može!” (El-Mulk, 1)

Ovaj ajet ne ukazuje na to da Uzvišeni Allah posjeduje samo jednu ruku, odnosno da ne posjeduje drugu, jer je općepoznato da se za čovjeka koji ima dvije ruke kaže: “Osoba je uzela rukom”, ili: “Uzela je u ruku” i sl. Tako da ni ajet u kojem Allah, subhanehu ve te’ala, kaže:

وَلِتُصْنَعَ عَلَىٰ عَيْنِي

“…i da rasteš pod okom Mojim” (Ta-Ha, 39),

ne ukazuje, niti potvrđuje da Uzvišeni Allah posjeduje samo jedno oko. Takvo shvatanje suprotno je razumijevanju sahih-hadisa:

تعلمون أنه أعور ، وأن الله ليس بأعور

“Znajte da je on (Dedždžal) jednook, a Allah nije jednook.” (El-Buhari), ili hadisa:

إنه أعور ، وإن ربكم ليس بأعور

“On (Dedždžal) je jednook, a vaš Gospodar nije jednook”. (El-Buhari)

إن الله ليس بأعور، ألا إن المسيح الدجال أعور العين اليمنى، كأن عينه عنبة طافية

“Uzvišeni Allah nije ćorav, a Dedždžal je ćorav u desno oko, kao da mu je oko ispupčena grožđica.” (El-Buhari)

Shodno tome, osoba koja nije zaprljala svoje vjerovanje šubhama (sumnjama), vesvesama i šejtanovim došaptavanjem, nikada neće kazati, niti shvatiti iz ajeta da Allah posjeduje samo jedno oko. Također, iz riječi Uzvišenog:

تَجْرِي بِأَعْيُنِنَا

“…koja je plovila pod našim očima…” (El-Kamer, 14)

neće shvatiti da se ovo odnosi na množinu, odnosno da Allah posjeduje mnogo očiju, tj. više od dva oka. Isto tako, ajet u kojem Uzvišeni Allah kaže:

أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّا خَلَقْنَا لَهُمْ مِمَّا عَمِلَتْ أَيْدِينَا أَنْعَامًا فَهُمْ لَهَا مَالِكُونَ

“Kako oni ne vide da Mi sami, od onoga što su Naše ruke učinile, njima stoku stvaramo i da oni njome raspolažu kao vlasnici!” (Jasin, 71),

nikako ne ukazuje na to da Allah posjeduje više ruku, odnosno mnogo ruku. Arapska gramatika dozvoljava da se oblikom množine označava dvojina, što je uočljivo u riječima Allaha, tebareke ve te’ala:

وَالسَّارِقُ وَالسَّارِقَةُ فَاقْطَعُوا أَيْدِيَهُمَا

“Kradljivcu i kradljivici odsijecite ruke njihove.” (El-Maide, 38)

S obzirom na to da je u ovom ajetu navedena množina riječi ruka (ejd), nameće se pitanje da li to znači da kradljivcu i kradljivici treba odsjeći obje ruke? Odgovor je odričan, odnosno kradljivcu jednu ruku i kradljivici jednu ruku.

Drugi primjer nalazimo u riječima Uzvišenog Allaha, subhanehu ve te’ala, koji kaže:

إِنْ تَتُوبَا إِلَى اللَّهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُكُمَا ۖ وَإِنْ تَظَاهَرَا عَلَيْهِ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلَاهُ وَجِبْرِيلُ وَصَالِحُ الْمُؤْمِنِينَ ۖ وَالْمَلَائِكَةُ بَعْدَ ذَٰلِكَ ظَهِيرٌ

“Ako vas dvije učinite pokajanje Allahu, pa, doista su nagela srca vaša (tj. vi ste učinile ono zbog čega je trebalo da se pokajete). A ako se protiv njega udružite, pa, Allah je zaštitnik njegov, i Džibril, i čestiti vjernici; najposlije, i svi meleki će mu na pomoći biti.” (Et-Tahrim, 4)

Ibn Džerir prenosi da je Ibn Abbas, radijallahu anhu, pitao Omera b. El-Hattaba: “Ko su žene o kojima se govori u navedenom ajetu?”, a on je rekao: “Aiša i Hafsa.”

Ovi ajeti, prema mišljenju jednog dijela učenjaka, objavljeni su povodom Marije, Ibrahimove majke, ropkinje s kojom je Vjerovjesnik, sallallahu alejhi ve sellem, spavao u Hafsinoj kući u vremenu kada je bio red da spava sa Hafsom. Hafsu je to pogodilo i tada je rekla: “Allahov Poslaniče, učinio si mi što nisi nijednoj drugoj svojoj supruzi, u mome danu, kada je na mene red i na mojoj postelji!” “Hoćeš li biti zadovoljna ako je sada učinim sebi zabranjenom i više joj se nikada ne približim?” “Naravno!”, odgovorila je Hafsa; pa je to Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, učinio i tada joj je još rekao: “Ne spominji ovo nikome!” (tj. nemoj nikome spominjati da je smatram sebi zabranjenom).

Hafsa je to ipak ispričala Aiši, radijallahu anha, a Uzvišeni Allah je Svoga Poslanika upoznao s tim. (Ibn Kesir, Tefsir) Nama je ovdje bitno kazati da Allah, tebareke ve te’ala, izraz “srca” spominje u množini (kulub):

فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُكُمَا

“…pa doista su se priklonila srca vaša (srca vas dvije)”.

Otuda se nameće pitanje: Da li ove dvije žene, majke vjernika, posjeduju dva srca ili više srca? Naravno da posjeduju po jedno srce, odnosno, ukupno dva srca, ali je srce spomenuto u obliku množine, jer je to gramatički ispravno u arapskom jeziku i ovaj oblik množine nikako ne upućuje na to da njih dvije posjeduju više od dva srca. Tvrdnju da posjeduju više od dva srca može izreći samo neznalica koji se suprotstavlja razumijevanju puta selefa (ispravnih prethodnika).

Obaveza je svakom vjerniku da potvrdi Allahova svojstva koja je Uzvišeni Allah potvrdio Sebi i Njegov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, onako kako to dolikuje Uzvišenom Allahu, bez poistovjećivanja sa svojstvima stvorenja i razmatranja njihove kakvoće.

Koristi iz navedenih kur’ansko-hadiskih tekstova:
• Podsticaj na strpljivost i izdržljivost na Allahovom putu i podnošenje teškoća;
• Potvrda da Allahu, subhanehu ve te’ala, pripada sud i konačna odluka;
• Potvrda rububijjeta (Allahovog gospodarstva);
• Potvrda svojstva dva oka;
• Utvrđivanje Allahovog prisustva sa Njegovim stvorenjima: Svojim znanjem, moći, pomoći i podrškom;
• Odgovor onima koji negiraju navedena svojstva ili ih tumače na svojstven način, iskrećući njihovo značenje;
• Podsticaj na svijest o tome da Allah motri i pazi na robove Svoje;
• Upozorenje na nepokornost Allahu, dželle ve’ala, i na to da je nepokornost razlog kazne i uništenja naroda;
• Pomoć i pobjeda koju je Uzvišeni Allah podario Svojim poslanicima i onima koji su ih slijedili.

_________________________________________

Iz knjige: Svojstva Milostivog – Sanel Ramić, prof.